Cieszę się: życie! (wykrzyknik)

Zuzanna Ginczanka, wł. Sara Polina Gincburg (ur. w 1917 roku w Kijowie) - polska poetka żydowskiego pochodzenia. Zaczęła pisać w wieku 10 lat, w piśmie "Echa Szkolne"Gimnazjum Państwowego im. Tadeusza Kościuszki w Równem Wołyńskim publikowała swoje pierwsze wiersze. Współpracowała w "Wiadomościami Literackimi", należała do kręgu Skamandrytów. W 1936r. ukazał się jej debiutancki tom zatytułowany "O centaurach". W tym samym roku rozpoczęła studia pedagogiczne. Zginęła rozstrzelana przez hitlerowców pod koniec 1944 roku.

Fragmenty posłowia Tadeusza Dąbrowskiego do "Wniebowstąpienia Ziemi" - zebranych wierszy poetki:

"Wybitna poezja wyrasta z niepokoju albo zachwytu. (...) Wybitna poezja nie stwierdza, ale szuka. (...) Prawdziwa poezja jest zachłanna, nienasycona, głodna, buntuje się przeciwko zastanej rzeczywistości (...), poznaje przez dotyk, ciało i krew. Chce brać w siebie świat, ocierać się o świat, przepuścić przez siebie świat. Ranić się i wylizywać z ran. Rozproszyć się i odzyskać na nowo, z igliwiem we włosach, piachem między zębami, żywicą na skórze. Poezja jest samopoznaniem, które nigdy się nie dokona, bo w ostatnim wersie jesteśmy już kimś innym niż w pierwszym. Tak ciekawa siebie i Innego, samoświadoma i zdyszana - jakby z lęku, że nie zdąży się wypowiedzieć - jest twórczość Zuzanny Ginczanki (...) Uratujmy Ginczankę przed jej polskością. Uratujmy Ginczankę przed jej żydowskością. Przed jej obezwładniającą urodą. (...) Przed jej dwudziestosiedmioletnim życiem i tragiczną śmiercią. (...) Czytajmy ją bez litości. (...) Niech będzie dla garstki swoich czytelników poetką, która grała - gra - o najwyższą stawkę. O Ja."

POEZJA

Wyjaśnienie na marginesie

Nie powstałam 

z prochu, 

nie obrócę się 

w proch. 

Nie zstąpiłam 

z nieba 

i nie wrócę do nieba. 

Jestem sama niebem 

tak jak szklisty strop. 

Jestem sama ziemią 

tak jak rodna gleba. 

Nie uciekłam 

znikąd 

i nie wrócę 

tam. 

Oprócz samej siebie nie znam innej dali. 

W wzdętem płucu wiatru 

i w zwapnieniu skał 

muszę 

siebie 

tutaj 

rozproszoną 

znaleźć.

miasto

myślało się dawniej: my –

a potem przyszło miasto.

wypełło czerwce i lipce posuchą ulic, jak chwasty –

wwięziło we mnie szaleństwo rozkołysanych perspektyw –

wmąciło bezłady linii – skreśliło pionami szepty. 

      

    było mi miasto przebudzeń i było mi miasto do snu –

    były mi jakieś schody rozbite w spirale osnów –

    były płaszczyzny wpłask i inne wprost i na ukos ––

    i już nie umiem cię znaleźć i już nie umiem cię szukać.

blask lamp mnie spotkał olśnieniem, deszczem i białym gradem

(wołam:

oddajcie mi dawne wzruszenie prężne, jak badyl!)

wiadomo dzisiaj – dom, to nie jest miłość, lecz sześcian

(wołam:

oddajcie mi las i radość ścieżek na przestrzał!)

    widziałam ulice z okien kręte w zbłąkany chodnik –

    błąkały mnie sztywne płyty w tygodnie bezletnie – co dnia.

    przyszło nieznane miasto obcością nas ożałobnić –

    przede mnie przyszło myślnikiem; kropką stanęło za tobą.

    dziś myślę ty i ja –

Labirynt obłędny

    

    Pusty czworokąt w ścianie, drzwi, obłędnie się rozmnaża dokądś,

    dokąd nie spojrzę, rosną drzwi stokrotnie płaskie jak prostokąt -

    dokąd nie pójdę, będą drzwi i skąd nie przyjdę, pozostaną,

    póki mi wrosną klinem w mózg - aż mi się wżgną i wryją raną,

i będzie pustka czwórnych ram, i będzie czwórnych kątów bezsens,

będzie szaleństwo rannych ścian, z których wydarto miąższ okrzesem - 

w mózg się wśrubuje niby wir skośnie wrotnymi nawrotami

rozwirowany wachlarz drzwi, co razem są i nie są drzwiami.

    A w tym obłędzie przyjdzie myśl, która przebodzie mnie jak motto,

    że w zawiłości setek drzwi jedne są ciszą i prostotą -

    rozpędzi w skos i w tył i w przód każda przedarta w kwadrat czeluść,

    aż wreszcie jedność weźmie w chwyt mnie wysmaganą wprzód przez wielość.

Tysiąc tysięcy niedrzwi-drzwi, prze które muszę iść, choć nie chcę,

groteską swych bezzębnych paszcz świadomość progów swych wychłepce;

tysiąc tysięczne pierwsze drzwi mogłyby dziś już wtulić w spokój,

lecz jest ten szał, co woli ból rozbłąkań, niż się portem okuć.

    Jeśli przestanę pędzić w przód w dni ludzką męką nieczłowiecze,

    tysiąc tysięcy białych dni przeze mnie ciszą się przewlecze -

    a jednak chcę na każdy cios w boleści w przód się rwać wieczyście,

    miast czekać w mgle ogłuchłych cisz, aż samo do mnie przyjdzie wyjście. 

Dziewictwo

    My ... 

Chaos leszczyn rozchełstanych po deszczu 

pachnie tłustych orzechów miazgą, 

krowy rodzą w parnym powietrzu 

po oborach płonących jak gwiazdy. - 

O porzeczki i zboża źrałe 

soczystości wzbierająca w wylew, 

o wilczyce karmiące małe, 

oczy wilczyc słodkie jak lilie! 

Ścieka żywic miodna pasieczność, 

wymię kozie ciąży jak dynia - 

- płynie białe mleko jak wieczność 

w macierzyńskiej piersi świątyniach. 

    A my ... 

    ... w hermetycznych 

    jak stalowy termos 

    sześcianikach tapet brzoskwiniowych 

    uwikłane po szyję w sukienki 

    prowadzimy 

    kulturalne

    rozmowy. 

Fizjologia

Pod opalonym naskórkiem krew podrażniona boli — 

w krętych opętlach tętnic życie wylewa wisłą, 

w cienki nabłonek wargi ciśnie się krwawo półkolem, 

rumieńcem zgrzanych policzków w manifest chce mi wytrysnąć — 

cieszę się: życie! (wykrzyknik); oddechom daję posłuch, 

że niby: lat siedemnaście, 

że niby: jestem szczęśliwa, 

a przecież jestem nadziana na pal, na własny kręgosłup 

(mam w sobie śmierć nieuchronną jak igła krążąca w żyłach) 

to nie da się przekabacić, 

i nie da się przeżebrać: 

w prześwicie słońca przez dłonie mogę pięć kości dostrzec — 

pod pomarańczą piersi jest suche jak gałąź żebro 

a pod gibkimi mięśniami jest sztywno chruściasty kościec — 

Oczami jak agrafkami 

ostro wpięłam się w świat, 

żółto strzelony promień 

w źrenicę wwiercił się jak świder — 

znienacka srebrzystym dyskiem 

blask w odbłysk tęczówki wpadł, 

znienacka w przymknięciu powiek 

wzrok z chwytu świata się wydarł — 

pamiętasz jaki ma znak 

w dwa serca rozcięta grusza — 

i jaki na wargach smak 

zostawia jabłeczny rozgryz? 

soczysty wytrysk czereśni, 

gdy podniebieniem ją zdusisz 

jest zwiastowaniem bolesnym 

i lipca chrzestem szczodrym — 

Ostrość. Czujność. I baczność. 

: broń naostrzona — zmysły 

w walce z dniem, co jest dzisiaj 

zdobywam następny dzień — 

zgrzyt żwiru, żarna i żużlu 

jest wiedzy tajnym domysłem 

a łupem jest to i tamto 

i wszystko, wszystko, co wiem. 

Walko, tania sentencjo, 

w której zwycięstwo jest klęską, 

w której zdobywasz kwadranse, 

któreś właściwie już oddał; 

pod lśniącą klingą — źrenicą, 

siekącą ostro i gęsto 

wyczuwam twarde obrzeże — 

pusty jak zero oczodół. — —

Ucieczka

Rozżarzony płomieniami barw dziki ogród tkwi w ziemi jak lont,

przytknij czerwień gorącą jak ogień, i wybuchnie ziemia petardą —

pyszny paw z kolorowej emalii w pełnym słońcu przechadza się hardo

za szpalerem liściastych klonów ustawionych w zielony rząd.

Tak jest w dzień: słoneczniki krążące, ostrych jaskrów rozsiane iskry,

liście klonów kryte lakierem i wyniosłe, krzykliwe pawie;

północ jasna jak żółte południe od połysku i blasku błyskawic,

grom za gromem drzewa zapala samym blaskiem i samym połyskiem.

Po samotnych krążę pokojach, o ogrodzie myśląc nieznanym,

zapatrzona w szare obicia, zasłuchana w skrzyp i szelesty,

ja — jedyna wiadoma ziemia pośród martwo krążących planet,

pośród spraw jawnego koloru i niejawnej, niejasnej treści —

patrzę w luster stojące stawy i wypływam z nich jak topielec,

oczy badam dłonią wylękłą i wyczuwam twardy oczodół,

wtedy — krzyk — i wybiegam na oślep do pawiego, barwnego ogrodu,

do miedzianych drzew rozżarzonych i do bzów rozpalonych do bieli,

w zatrzęsienie wpadam kasztanów, w kołysanie leszczyn i wierzb,

w krzątaninę mglistych pozorów i niejawną, niejasną treść —

płaczę z żalu,

całuję w usta,

śmiechem parskam

i marszczę brew,

tylko życie mi w życiu zostaje,

by o śmierci zapomnieć na śmierć.